शाळा व्यवस्थापन समिती रचना, निवड व कार्य

 Artificial Intelligence म्हणजे काय रे भाऊ ? AI ची निर्मिती कधी झाली ?

Artificial Intelligence - मित्रहो AI हा एक शब्द नाही. तर हा जागतिक बदल आहे. आपल्या दैनंदिन जीवनात AI मुळे अनेक महत्वपूर्ण बदल होत आहेत. तंत्रज्ञान क्षेत्रातील नामांकित कंपन्यापासून ते नवीन स्टार्टप सुरु करणांऱ्यापर्यंत याचे परिणाम होत आहेत. पण आपल्या मनात एक प्रश्न स्वाभाविकपणे आलाच असेल.

AI म्हणजे नेमकं काय ? याची निर्मिती कोणी केली ? याचे काम कसे चालते ? याचं प्रश्नांची उत्तरे आपण या लेखामधून समजून घेणार आहोत. खर तर या विषयावर एक पुस्तक लिहता येईल पण आपण मोजक्या आणि मार्मिक अर्थासह थोडक्यात समजून घेऊया.

AI म्हणजे काय ?

आर्टिफिशल इंटेलिजन्स ला मराठीत कृत्रिम बुद्धिमत्ता असे म्हणतात. AI आर्टिफिशल इंटेलिजन्स हा कॉम्प्युटर सायन्सचा एक भाग आहे. संगणक प्रणालीद्वारे माणसाच्या बुद्धीप्रमाणे काम करते. याच तंत्रज्ञानाद्वारे कोणतीही मशीन माणसासारखे बोलू शकते,वाचू शकते अनेक गोष्टी मांणसापेक्षाही अधिक सहज करते.

विनोदाने अनेकजण म्हणतात माणूस आळशी आहे, AI अजिबात आळशी नाही. थोडक्यात काय तर माणसाच्या डोक्याप्रमाणे बोलणे,वाचणे, आवाज ओळखणे, एकमेकांशी संवाद साधने इत्यादी अनेकप्रकारची कामे AI मुळे होतात. यामुळे माणूस आळशी होतेय हे नाकारता येत नाही.

AI चे काम कसे चालते ? AI ची निर्मिती..

आधुनिक तंत्रज्ञानाद्वारे याचे काम चालते. आपल्या घरापासून ते मोठमोठ्या कंपन्यांमध्ये याचा वापर केला जातो.रिटेल,शॉपिंग,फॅशन,सुरक्षा,क्रीडा, उत्पादनं डेटा अॅनालिसिस यांसारख्या क्षेत्रात वापर होतो. यामुळे माणसाचे कष्ट कमी झाले आहे.जॉन मॅककार्थी यांनी १९५६ साली आर्टिफिशल इंटेलिजन्स चा शोध लावला. पण मिळालेत्या माहितीनुसार जेफ्री हिंटन यांना AI चे गॉडफादर म्हणून ओळखतात.

AI आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा वापर अनेक क्षेत्रात होतो. रोज वापरणाऱ्या स्मार्टफोन्समध्ये ऍप्लिकेशन हे AI चे उदाहरण आहे. AI Camera, Chat Bots, Google Lens, Google Assistant, Alexa हे AI द्वारे चालतात.

मराठीत एक म्हण आहे 'अति इथे माती' त्यामुळे कोणत्याही गोष्टीचा अति वापर घातकचं असते. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा योग्य वापर केला तर मानवी जीवन सुखकर होईल यात शंका नाही, वेगाने वाढणाऱ्या AI तंत्रज्ञानाविषयीच्या गोपनीयतेचे उल्लंघन, घोटाळे, चुकीची माहिती मिळू शकते, याबद्दल अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडन यांनी चिंता व्यक्त केली आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे फायदे आणि तोटे काय आहेत?

आर्टिफिशियल न्यूरल नेटवर्क्स आणि डीप लर्निंग एआय तंत्रज्ञान त्वरीत विकसित होत आहेत, मुख्यतः कारण एआय मोठ्या प्रमाणात डेटावर जलद प्रक्रिया करू शकते आणि मानवाच्या शक्यतेपेक्षा अधिक अचूकपणे अंदाज लावू शकते.

दैनंदिन आधारावर तयार केलेला प्रचंड डेटा मानवी संशोधकाला पुरून उरतो, तर मशीन लर्निंगचा वापर करणारे AI ऍप्लिकेशन्स तो डेटा घेऊ शकतात आणि त्वरीत कृती करण्यायोग्य माहितीमध्ये बदलू शकतात. या लेखनानुसार, एआयचा प्राथमिक तोटा म्हणजे एआय प्रोग्रामिंगसाठी आवश्यक असलेल्या मोठ्या प्रमाणात डेटावर प्रक्रिया करणे महाग आहे. एआय तंत्रांचा अधिक उत्पादनांमध्ये आणि सेवांमध्ये समावेश केल्यामुळे, संस्थांनी हेतुपुरस्सर किंवा अनवधानाने पक्षपाती आणि भेदभावपूर्ण प्रणाली तयार करण्याच्या एआयच्या क्षमतेशी सुसंगत असणे आवश्यक आहे.

AI चे फायदे

खालील AI चे काही फायदे आहेत.

तपशील-देणारं नोकऱ्यांमध्ये चांगले. ब्रेस्ट कॅन्सर आणि मेलेनोमा यासह काही कॅन्सरचे निदान करणाऱ्या डॉक्टरांपेक्षा AI हे तितकेच चांगले असल्याचे सिद्ध झाले आहे .

डेटा-जड कार्यांसाठी कमी वेळ. AI मोठ्या डेटा सेटचे विश्लेषण करण्यासाठी लागणारा वेळ कमी करण्यासाठी बँकिंग आणि सिक्युरिटीज, फार्मा आणि विमा यासह डेटा-हेवी उद्योगांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. आर्थिक सेवा, उदाहरणार्थ, कर्जाच्या अर्जांवर प्रक्रिया करण्यासाठी आणि फसवणूक शोधण्यासाठी नियमितपणे AI वापरतात .

श्रम वाचवते आणि उत्पादकता वाढते. येथे एक उदाहरण म्हणजे वेअरहाऊस ऑटोमेशनचा वापर , जो महामारीच्या काळात वाढला आणि एआय आणि मशीन लर्निंगच्या एकत्रीकरणाने वाढण्याची अपेक्षा आहे.

सातत्यपूर्ण परिणाम देते. सर्वोत्कृष्ट AI भाषांतर साधने उच्च पातळीवर सुसंगतता प्रदान करतात, अगदी लहान व्यवसायांना देखील ग्राहकांपर्यंत त्यांच्या मूळ भाषेत पोहोचण्याची क्षमता देतात.

वैयक्तिकरणाद्वारे ग्राहकांचे समाधान सुधारू शकते. AI वैयक्तिक ग्राहकांसाठी सामग्री, संदेशन, जाहिराती, शिफारसी आणि वेबसाइट वैयक्तिकृत करू शकते.

AI-शक्तीवर चालणारे आभासी एजंट नेहमी उपलब्ध असतात. AI कार्यक्रमांना 24/7 सेवा प्रदान करून झोपण्याची किंवा विश्रांती घेण्याची आवश्यकता नाही.

AI चे तोटे

खालील AI चे काही तोटे आहेत.

महाग.

सखोल तांत्रिक कौशल्य आवश्यक आहे.

एआय टूल्स तयार करण्यासाठी पात्र कामगारांचा मर्यादित पुरवठा .

मोठ्या प्रमाणावर, त्याच्या प्रशिक्षण डेटाचे पूर्वाग्रह प्रतिबिंबित करते.

एका कार्यातून दुसऱ्या कार्यात सामान्यीकरण करण्याची क्षमता नसणे.

मानवी नोकऱ्या काढून टाकते, बेरोजगारीचे प्रमाण वाढवते.

मजबूत AI वि. कमकुवत AI

एआय कमकुवत किंवा मजबूत म्हणून वर्गीकृत केले जाऊ शकते.

कमकुवत AI , ज्याला अरुंद AI देखील म्हणतात , विशिष्ट कार्य पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेले आणि प्रशिक्षित केले जाते. औद्योगिक रोबोट आणि आभासी वैयक्तिक सहाय्यक, जसे की Apple चे Siri, कमकुवत AI वापरतात.

स्ट्राँग एआय , ज्याला आर्टिफिशियल जनरल इंटेलिजन्स (एजीआय) असेही म्हणतात , अशा प्रोग्रामिंगचे वर्णन करते जे मानवी मेंदूच्या संज्ञानात्मक क्षमतेची प्रतिकृती बनवू शकते. अपरिचित कार्य सादर केल्यावर, एक मजबूत AI प्रणाली एका डोमेनवरून दुसऱ्या डोमेनवर ज्ञान लागू करण्यासाठी आणि स्वायत्तपणे समाधान शोधण्यासाठी अस्पष्ट तर्कशास्त्र वापरू शकते. सिद्धांतानुसार, एक मजबूत AI प्रोग्राम ट्युरिंग चाचणी आणि चायनीज रूम युक्तिवाद दोन्ही उत्तीर्ण करण्यास सक्षम असावा .

सदरील माहिती संकलित केलेली आहे.